Een stukje historie over het ontstaan van Nieuwerkerk aan den IJssel

Bron: wikipedia

Nieuwerkerk aan den IJssel is een plaats in de gemeente Zuidplas op de rechteroever van de Hollandsche IJssel, ongeveer tien kilometer ten noordoosten van Rotterdam. Tot 1 januari 2010 was het een zelfstandige gemeente in de provincie Zuid-Holland en telde toen 21.648 inwoners.

In dit gebied ligt het laagste punt van Nederland, 6,76 meter onder NAP nabij de eendenkooi bij de Derde Tochtweg.

De plaats Nieuwerkerk aan den IJssel ligt hoofdzakelijk in de Zuidplaspolder en Prins Alexanderpolder, en wordt door enkele gemalen drooggehouden. Er zijn onder andere de volgende wijken: Dorrestein, het Oude Dorp, Oranjebuurt, Zuidplaspolder (met Kruiden, Dalen, Mossen en Velden), Esse (Hoog en Laag) en Parkzoom. Er wordt momenteel gewerkt aan Esse Zoom (Hoog en Laag), dat ten zuiden van de Esse komt te liggen. Bij Nieuwerkerk aan den IJssel horen ook de gemeenschappen Kortenoord en de aan de Hollandse IJssel gelegen buurtschappen Klein- en Ver-Hitland in Hitland met het gelijknamige natuurgebied. Nieuwerkerk aan den IJssel is praktisch aaneengegroeid met Capelle aan den IJssel op een ‘groene strook’ met weilanden na en tegenwoordig ligt de Rotterdamse Vinex-wijk Nesselande tegen de plaats aan, slechts gescheiden door de A20.

De regering heeft eind 2008 een wetsontwerp ingediend met het voorstel om de gemeenten Nieuwerkerk aan den IJssel, Moordrecht en Zevenhuizen-Moerkapelle samen te voegen tot een nieuwe gemeente: Zuidplas. Deze fusie was op 1 januari 2010 een feit.

Geschiedenis

Het ontstaan van Nieuwerkerk aan den IJssel ligt ver in de geschiedenis, rond het jaar 1250. De eerste vermelding over Nuwekerke, zoals het destijds heette, komt uit het jaar 1282 wanneer ene Traveys van Moordrecht leenman wordt van graaf Floris V van het gebied tussen Kralingen en Gouda. De verbindingsweg tussen deze plaatsen heet de ‘s-Gravenweg (naar deze weg is vermoedelijk het gezegde “Zo oud als de weg naar Kralingen“ ontstaan), waar de eerste huizen gebouwd werden. Later werd de woonkern en het Oude Dorp, de tweede woonkern bij de in de 16e eeuw gebouwde Oude Kerk (de naam van het dorp is ontleend aan het feit dat in Ouderkerk aan den IJssel de kerk ouder was dan in Nieuwerkerk) een soort eiland tussen uitgegraven meren, een gevolg van het turfsteken. Het oudst bekende stuk met betrekking tot Nieuwerkerk in het Rijksarchief is van 22 januari 1317. Graaf Willem III verkoopt daarbij aan de heer Jan van der Werve voor 325 pond Hollands de ambachten Capelle en Nieuwerkerk.

IJsselsteenfabrieken

Langs getijrivier de Hollandsche IJssel was een dominante baksteenindustrie. Er werden in veldsteenovens gele ijsselstenen gebakken van het slib dat uit de IJssel werd gebaggerd. De ovens werden met turf gestookt dat uit de achterliggende veengronden kwam. Aan de benedenloop tussen Gouda en Rotterdam stonden zo’n 38 steenfabrieken. In Nieuwerkerk waren vier steenfabrieken: op Kortenoord (1487-1891), op Klein Hitland (1627-1964) en op Ver Hitland buitendijks (±1608-1906) en binnendijks (±1782-±1918). De buurtschappen Klein-Hitland en Ver-Hitland danken hun ontstaan aan deze steenfabrieken. De dominante eigenaren, die steenbaronnen werden genoemd, waren tegelijkertijd actief in het polder- en gemeentebestuur.

asfabriek

Toen het slechter ging met de ijsselsteenindustrie, kreeg een van de steenfabrikanten, door inbreng van grond en opstallen van zijn steenfabriek op Kortenoord, een aandeel in de glasfabriek De Struischvogel (1862-1921), waar mondgeblazen glasflessen werden geproduceerd. Hij moest sluiten omdat hij te klein was om op te boxen tegen fabrieken die het proces automatiseerden.

Drooglegging polders Zuidplas en Prins Alexanderpolder

De Zuidplas was in 1839 drooggelegd, de huidige Zuidplaspolder. Rond de boezem tussen Kortenoord en Moordrecht stonden 21 molens om het werk te klaren. Later zijn ze vervangen door stoomgemalen. Het voormalige stoomgemaal aan de boezem op Kortenoord, niet ver van korenmolen Windlust, is een monument. De drooglegging van Prins Alexanderpolder volgde rond 1866. Deze werd direct op stoomkracht drooggemalen en was in 1874 klaar. Het Oude Dorp, op het oorspronkelijke polderniveau, kwam daardoor hoger te liggen dan de lager gelegen landbouwgrond van de polders er omheen en ziet eruit alsof het op een terp ligt. Een replica van pachtboerderij De Batavier gesticht door steenbakker Mijnlieff in 1881, in de polder Prins Alexander, de huidige wijk Dorrestein, huisvest nu ondermeer de bibliotheek en staat vlakbij het NS-station aan de Batavierlaan.

Spoorlijn

Door de aanleg van een spoorlijn tussen Rotterdam en Gouda in 1855, parallel aan de ’s-Gravenweg, was verdere groei van Nieuwerkerk aan den IJssel onvermijdelijk. Meer mensen vestigden zich aan de ’s Gravenweg of in het Oude Dorp. Door de komst van busdiensten werd het station (nu een restaurant op de hoek van de Kerklaan en de TW67) overbodig en in 1935 gesloten voor personenvervoer. De spoorlijn uit Gouda eindigde in Rotterdam op de Maasboulevard. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het huidige traject over de spoordijk die Nieuwerkerk in tweeën deelt, aangelegd naar Rotterdam CS.

Watersnood 1953

Tijdens de watersnood van 1 februari 1953 ontstond op de ingeklonken plek waar eens een afwateringssluis was, een gat van veertien meter in de Groenendijk. In opdracht van de burgemeester is dat door het achttien meter lange schip Twee Gebroeders van binnenschipper Arie Evegroen uit Ouderkerk gedicht.

Het schip werd met de boeg tegen de dijk gezet en vervolgens zwenkte de achtersteven naar het gat. De natuur deed de rest. Het schip klapte als een sluisdeur tegen de kant en zoog zich door de enorme stroming vast in het gat. De Twee Gebroeders werd vervolgens volgestort met zand.

Na-oorlogse groei

De arbeiderswoningen uit de buurtschapjes langs de dijk en de ’s-Gravenweg voldeden niet meer aan de woningwet en moesten worden gesaneerd. Nederlanders uit voormalig Indië moesten worden opgevangen. De bedrijven die na de Tweede Wereldoorlog groeiden trokken mensen aan. Tussen de ringvaart en de nieuwe spoorbaan werd voor hen in de vijftiger jaren een nieuwe wijk met sociale huurwoningen gebouwd: de Oranjebuurt (met straatnamen vernoemd naar de leden van de Koninklijke Familie). Met duplexwoningen, rijtjeshuizen en bejaardenwoningen. Rond het Oude Dorp verschenen rijtjes huurwoningen van de woningbouwvereniging.

De verbindingen werden beter, auto’s betaalbaar. Voor mensen uit Rotterdam en Den Haag werd Nieuwerkerk aan den IJssel een aantrekkelijk dorp om te wonen. In reactie daarop werd de wijk Dorrestein gebouwd, tussen de Oranjebuurt en het Oude Dorp. Dorrestein kreeg het eerste moderne winkelcentrum van het dorp, koopcentrum Dorrestein (dat inmiddels heeft plaatsgemaakt voor een nieuw gebouw), en andere voorzieningen zoals kerken, middelbare scholen, een muziekschool, een buurtcentrum en voormalige bejaardencentrum Chrysanthemum met aanleunwoningen (in 2010 opende op die plek zorgcomplex Meander). Er kwam een nieuwe spoorweghalte bij het spoorviaduct over de Kerklaan.

De groei van het dorp zette door begin jaren 80, toen de wijk Zuidplas werd gebouwd. Hier kwam een nieuw centrum halverwege de voormalige kern Oude Dorp en de lintbebouwing van de ’s-Gravenweg, vlakbij het nieuwe station. Er werd een nieuw gemeentehuis gebouwd en een overdekt winkelcentrum Reigerhof.

Samen met Capelle aan den IJssel werd een Recreatieschap Hitland (Nieuwerkerk aan den IJssel) opgericht om Groot Hitland te veranderen in een natuurgebied met recreatiemogelijkheden voor de bewoners uit beide gemeente. Er kwamen ondermeer een golfterrein, een evenemententerrein en natuurlijke habitats met fiets- en wandelpaden.

Hierna werden de wijken Kleinpolder gebouwd, later Parkzoom en Esse (Hoog en Laag), met de nodige voorzieningen. Momenteel wordt er gewerkt aan een nieuwe wijk, Esse Zoom (ook verdeeld in Hoog en Laag).

Verkeer en vervoer

Nieuwerkerk aan den IJssel heeft een NS-station, op het traject Gouda–Rotterdam. De plaats ligt ten zuidoosten van de snelweg A20, waarmee ze door een afrit verbonden is. De plaats heeft als belangrijke ontsluitingsweg de N219 en is met diverse busverbindingen verbonden met naburige steden zoals Capelle aan den IJssel, Rotterdam en Gouda.

Voormalige gemeente

Tot 1 januari 2010 was Nieuwerkerk aan den IJssel een zelfstandige gemeente in de provincie Zuid-Holland. De oppervlakte bedroeg 18,47 km² en de gemeente telde 21.648 inwoners (2010).

De renovatie van de hoogbouwflats in de Bomenwijk in Nieuwerkerk gaat na de zomervakantie 2007 van start.

Als eerste flat wordt de Esdoorn gerenoveerd.
De woningen in deze flat worden geschikt gemaakt voor bewoners van 55 jaar en ouder. De flat De Wilg is in het verleden al ’opgeplust’.
De hoogbouwflats, goed voor 564 woningen, in de wijk Dorrestein bestaan 35 jaar. Met de renovatie is 28 miljoen euro gemoeid.
In augustus kunnen de inwoners van de Esdoorn bezoek verwachten van bouwvakkers. Voor de huidige bewoners betekent het niet dat zij moeten verhuizen. Bij verhuizing worden de woningen toegewezen aan bewoners van 55 jaar en ouder. Volgend jaar maart zal de Esdoorn worden opgeleverd.
De Capelse aannemer Ballast Nedam zal de renovatie uitvoeren van de in totaal acht flats. In 2009 moeten alle flats zijn opgeknapt. Verhuurder Vestia stelt dat de levensduur van de hoogbouwflats minimaal verlengd zal zijn tot 2040.
Belangrijk onderdeel van de renovatie is het vervangen van de afvoerleidingen en ventilatiekanalen in alle woningen. Ook de keuken, badkamer en het toilet worden vernieuwd.
Per woning is gerekend op 15 werkdagen. Aanvankelijk ging men uit van 20 à 25 dagen.
Ook aan de entrees van de flats zal worden gesleuteld. Bovendien stoppen de liften na de renovatie op elke verdieping.